Fragmanlar-Herakleitos

"Bu dinsel yürüyüş ve utanç dolu ilahi* Dionysos adına düzenlenmemiş olsaydı, insanlar çok edepsizce davranmış sayılacaklardı. Ama uğruna kendilerinden geçtikleri ve onurlarına Leneia bayramını kutladıkları Dionysos, Hades'in ta kendisi!"

*cinsel organı övücü, utanç verici ilahi

Çevirmen Cengiz Çakmak'ın yorumu: Herakleitos, Dionysos'un kendisini doğrudan eleştiri konusu yapmadan Dionysos Lenaios adına düzenlenen utanç verici törenleri imalı şekilde kınar. Leneia, Dionysos onuruna Ocak ayında kutlanan ve doğanın gücünü

ve bereketini simgeleyen şarap fıçısı bayramıdır. Herakleitos, Dionysos'un karşıtlıklardan oluşmuş doğasına vurgu yaparak onun ölümle (Hades) ilişkisini göstermek ister. Dionysos hem ölüm, hem yaşamdır. Doğmuş ve ölmüş, ölmüş ve doğmuştur. Ne yazık ki insanlar onun gerçek doğasını kavrayamamışlardır.

Yukarıdaki metin Kabalcı Yayınevi tarafından basılmış ve Cengiz Çakmak tarafından çevirisi ve yorumlaması yapılmış Herakleitos'un "Fragmanlar" adlı eserinden alıntılanmıştır. Herakleitos'un özellikle vurguladığı nokta, insanların bazı olguları kendi istedikleri gibi algılaması ve çarpıtmasıdır.

Bir kutlamayı amacından saptırarak gösterişe dönüştüren, sevinci taşkınlığa çevirip etrafına zarar veren ve bir özel günün gerçek amacını unutup kendi keyfi çıkarları için kullanan insancıklar M.Ö 500'lü yıllarda Herakleitos'un felsefesine konu olmuş. Metni okurken aklıma Cumhuriyet'in 83. yılını kutlamak amaçlı yapılan kutlamalarda bir milletvekilinin bir genç kızla göbek atıp alnına para yapıştırdığı sahne geliyor ister istemez. Cumhuriyet Bayramı kutlamalarında turistler tecavüze uğrayabiliyor ve kadınlar taciz edilebiliyor. Ve sabah okuduğum bir haberde belirtildiğine göre aradan yüzyıllar geçtikten sonra bile adına uzman denen birileri “Kurban kesilen ülkelerde insanlar kan dökme güdüsünü tatmin ettikleri için bu toplumlarda seri katillere çok sık rastlanmaz." diye ahkam kesebiliyor. Sene 2006, yer Türkiye. Aslında yerin Türkiye olması pek de mühim değil, zira dünyanın her yanında modernlik ile uygarlık birbirine karıştırılıyor ve modernlik uğruna en ilkel dürtüler devreye giriyor zaman zaman. Modern ülkelerin seri katil sorunlarının çözülmesi için "kurban" ilkelliği önerilebiliyor örneğin.

Herakleitos yukarıdan bir yerden dünyaya bakıp, kahkahadan kırılıyor olsa gerek, ya da kimbilir belki de kahrından Dionysos ile kadeh tokuşturuyordur...

Posted in: denemeler, kitaplar